Teodor Axentowicz “Zadumana”, 1892 r.

Pastel na papierze, sygn. l. ś. “T.Axentowicz”. Opisana na rewersie tuszem “92 T.AXENTOWICZ REFLECTING”, poniżej nalepka z napisem “58 (przekreślone) 92”, poniżej ołówkiem “15” napis nieczytelny, w prawym dolnym rogu nalepka “Skład Obrazów Jan Jóźwiak Poznań ul. Jezuicka 1”.

Obraz prawdopodobnie przedstawia żonę malarza, aktorkę Izę, córkę prominentnego urzędnika brytyjskiego Adama Giełguda, z którą wziął ślub w Londynie w 1893 roku i z którą miał ośmioro dzieci.

Wymiary w ramie: 76x61 cm (66x51 cm)

Fragment z Przewodnika Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, styczeń 1930 roku: “W pięknie kobiet Axentowicza, poprzez maskę ładnych i szlachetnych rysów wyziera zawsze wyraz. Wyraz czego? Otóż właśnie. Tajemniczy jest wyraz twarzy kobiecych Axentowicza. Gdy Monna Liza Leonarda da Vinci ma swój głęboki wyraz w lekkim uśmieszku ust, kobiety na obrazach Axentowieza nie uśmiechają się nigdy. Ich wyraz jest w ich oczach. Zaduma, smętek, a często mocny akcent dramatyczny wyziera z pięknych oczu kobiet Axentowicza. Ta zaduma, spotykana tak często w twarzach malowanych przez niego kobiet, ten sentyment enigmatyczny, znaczony subtelnemi dotknięciami pędzla lub kredki, zdaje się być umiłowanym motywem twórczym artysty. Nie jest on przypadkowym wyrazem modelu, raczej każe się domyślać, jakgdyby artysta świadomie go szukał i odnajdywał w twarzach niewieścich, pojąwszy, że czemś jedynie istotnem i niezmiennem w psychice płci, jest nie uśmiech lecz owa tajemnicza, ledwie uchwytna dla oczu zaduma smętna. Axentowicz w kompozycjach swych jakgdyby dobrowolnie wyrzekał się uśmiechu, tego czarownego cudu ludzkiej twarzy, tej słonecznej łaski twarzy kobiecej. Jakgdyby pojmował względną wartość jego w znaczeniu wyrazu niezmiennego, podświadomego. Gdyż istotnie uśmiech jest raczej zdobyczą twarzy ludzkiej, osiąganą stopniowo przez tysiące lat rozwoju człowieczeństwa, triumfalną różnicą i zwycięstwem nad twarzą zwierzęcia, zdobytem z równym trudem i równie powoli jak mowa, i jak mowa dowolnem, szczerem lub obłudnem. W kobiecej twarzy uśmiech bywa niepokonanym urokiem i krasą, przyjaznym znakiem lub maską szczerości, a zawsze bronią zaczepną lub odporną. I może świadomy tego Axentowicz, malując tyle twarzy kobiecych, nigdy nie użył uśmiechu, jako artystycznego środka wyrazu.”

Teodor Axentowicz (Braszów 1859 - 1938 Kraków) polski malarz, rysownik i grafik pochodzenia ormiańskiego, profesor i rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W latach 1878-1882 uczęszczał do monachijskiej ASP, gdzie pobierał nauki u Gabriela Hackla, Alexandra Waguera i Gyuli Benczura. W 1882 r. wyjechał do Wenecji oraz do Paryża, gdzie uczył się w E.A.Carolusa - Durana. W Paryżu był do 1895 r., zajmował się tam ilustrowaniem. W okresie 1890-1899 odbył szereg podróży artystycznych do Londynu i Rzymu; w Londynie malował na zamówienie portrety członków establishmentu, w 1892 roku Axentowicz po raz kolejny może wyjechać do Londynu, gdzie ze wstawiennictwem Adama Giełguda otrzymuje zgodę na kopiowanie dzieł Van Dycka, Reynoldsa, Velázqueza, Gainsborougha czy Romneya. Talent młodopolskiego malarza znany był wówczas już także w Austrii, gdzie sam cesarz Franciszek Józef miał zachwycać się Portretem Heleny Fouquier wykonanym przez Axentowicza. Od 1895-1934 r. był profesorem w SSP W Krakowie, na to stanowisko powołał go Julian Fałat. Był też współzałożycielem Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". Wiele podróżował był m.in. w Londynie, Włoszech, Stanach Zjednoczonych. W 1897 r. założył szkole malarstwa dla kobiet. Otrzymał członkostwo Societe Nationale dex Beaux-Arts za portret Wiktora Osławskiego (1890 r.) Malował przede wszystkim olejem, ale od 1890 r. zaczął używać pasteli. W jego twórczości można zauważyć wpływ secesji i symbolizmu. Był współtwórcą Panoramy Racławickiej. Axentowicz zdobył uznanie jako portrecista, malarz pięknych kobiet (m.in. Portret damy w czarnej sukni (1906) oraz autor scen rodzajowych pokazujących obrzędy i obyczaje Hucułów (cenione prace: Pogrzeb Huculski (1882), Święto Jordanu (1893) i Kołomyjka (1895).

Dostępne: Kołobrzeg